Ubwa Ntanshi
Cinshikubili 10
1. UKUBWESESHA PANSHI UKUYUMFWA KWESU
a. Bushe cintu nshi cifwile ukubikwa mu malangulushi ya abo ababa lyonse fye abayangufyanya mu kunyantilila abanabo? Yakobo 3:1; Marko 9:35.
“Lesa alependa umuntu onse ukuba uwashingamwa nolwambu ulwashinguluka umweo wakwe, akalubul-wilapo umwine elyo akalubulwile na pali bambi abo lwa kumine.”—Counsels to Parents, Teachers, and Students, p. 102.
“Mucifyalilwa, abantunse babafye abakuisakamana abene kabili abashilangulukilako na bambi. Nomba bukaitemwe bulafumishiwa mu myeo ya abo abasambilila ku fisambililo fintu Kristu akabila ukubafundisha. Ba-lakwata icata ca Bulesa, na Kristu ekala muli bena. Batunga abantu bonse nga ba munyinabo, abakwete ukuka-bila kumokwine, amaka yamoyene, amatunko yamoyene, na mesho, abalekabila nganshi ukulangwa inkumbu elyo nobwafwilisho.
“Tatufwile ukwesha nelyo limo ukucefya nganshi umuntu munensu. Ilyo twamona ukutila ifilubo fyacitwa, tulingile fye ukwesha na maka yesu yonse ukwafwilisha abo abalufyenye, mu kubebako pafyo twapitamo-ifyo cali lintu twacitile imipuso iyakulisha, ukushipikisha nokupalamina, Inkumbu nokwafwilisha, palubali lwa ba-bomfi banensu, fya kwete ukutupela ukushipa nesubilo.”—The Signs of the Times, May 11, 1904.
Ubwa Cibili
Cinshikubili 11
2. UKULALUNDULULA UMUBELO USUMA
a. Bushe kwebaula nshi ukwa kalipisha ukwabikwako ukwa kupelwa kuli abo abalangisha ubukali ub-wacilamo pa filubo fya bambi elyo pa muku umowine balekana ukusumina ifilubo fyabo? Lukalami-landu 7:20; Yakobo 3:2 (ulubali lwa ntanshi).
“Bushe tawakwate ukwiluka pa kubulisha kobe elyo nokuifwika wemwine ifya kufwala fya bulungami? Bushe tawakwate fye ukuimona nokuiseka wemwine pa mupashi obe ne mimonekele yobe pamo namashiwi nga fintu ucita pa ya bambi, epali Lesa asebanishiwa, necine Cakwe cafulunganishiwa? Ukwiluka kobe ukwa kuli bu mupashi kuli nokukulilako nga cakuti wacita ici. Icine, ishiwi lya kwa Lesa, lili nokuba kwati mulilo uubikilwe mu mafupa yobe, cili nokubalika tutu, mu kutambalala ukwaibelako, mu kwimininako Kristu kwisonde. . . .
“Bushe tekuti pabeko nelyo bamo pali abo abaicita ukuba abakulafwailisha ifilubo mu banabo abali nokumona uyu umusango wa cifulo baisa bula icakulafwaisha ukuba na maka ya kulatungulula /pindulula ifintu? Nikwi ukwali ukumona kwabo ukwa ku mupashi? Mulandunshi balemwena akapande mulinso lya kwa munyina, libe mulinso lyabo mwali umulando?”—Testimonies to Ministers, pp. 295, 296.
b. Bushe cintu nshi cilangisha ukutila umuntu nafika pakuba nemibele iyapwililika-kabili ici cibafye shani icayanguka ukufikapo? Yakobo 3:2; 1 Kolinti 13:5 (ulubali lwa cibili).
“Uko ululimi ulushipindululwa lwa kwata ukusanga icifulo umwakubombela umulimo waluko uwakowela, icongwe cakwa Lesa tekuti cisangwepo.
“Lekeni balya abaikalila umutunganya, abatontonkanya nokulalandila bamunyiabo ifibi, bebukishe ukutila mulwani balebombela mu kucucutika. Lekeni cila cilundwa ca cilonganino cibombe mu kubikishako amaka na mano, nokulomba ubwafwo ukupitila mwipepo, ukundapa icilundwa icalwala, ululimi. Lekeni cilamuntu ayumfwe ukutila mulimo kabili ninsansa shakwe ishakusulakofye ku kupusana ukunono notulubo utunono ukwabula ukubikapo ishiwi. Tekwesha ukulatanununa utulubo utunini utwacitwa nomuntu umo, lelo tontonkanya pa busuma ubwaba muli ena. Ilyo lyonse utu tufilubo twalakwata ukulangulukwapo nokulandwapo, tulatendeka ukulakula. Mwitumbi lya mfuko mwisa mu kupangwa ulupili. Mwisa mukufuma ulupato elyo nokulufya ubucetekelo muli munonko.”—Australasian Union Conference Record, April 15, 1903.
“Cita icipangano na Lesa icakuti uli nokulaibaka mukusosa kwa fyebo fyobe. ‘Ngo muntu taipununa muku-sosa, wena ninshi muntu uwapwililika, uwakwata na maka ya kusungilila umubili wakwwe onse.’ Yakobo 3:2. Wibukishe ukutila ukusosa ukwa cilandushi takulenga nelyo pamo umuntu ukuyumfwa ukuti acimfya. Su-minisha Kristu ukulandila muli iwe. Wipanya ipalo ilisa ukufuma mu kukana lalanguluka pa bubi.”—Testimonies for the Church, vol. 7, p. 243.
Ubwa Citatu
Cinshikubili 12
3. KUTENDEKELA PA MUSHILA
a. Sonteni ubuyo ubwalubana ubukonkapo ilyo twakwata ukusungilila ubukali, kabili londololeni inshila fye imo iya kuleukilamo ici. Abahebere 12:15; Yakobo 3:3–5.
“Walisungililafye icfukushi cobe pa mulume obe ukubikapo fye na bambi abakulufyenye, nomba walifilwa ukwiluka nokumona apo walufyenye nokulenga amalyashi ukubipilako pa mulandu wa micitile yobe iyalubana. Umupashi obe wabafye uwakulangisha ubukali kuli abo abakufyengeleshe, elyo ne myumfwile yobe yakulosha mu kubabomfya amashiwi ya bukali ukupitila mu miponto pamo nokususha. Ici kuti caba icakukupelako ukupemwina pa kashitafye akanono ukwa ku mutima uyo uwasenda ifisendo, nomba ninshi nacisha umukofu uwa kwikalilila pa mupashi obe. Ululimi ka cilundwa akanono, nomba walilusambilisha ukukana bomfiwa bwino lwasuka lwaisa ba nomba mulilo uuleoca mu kupwilishsisha.
“Ifi fyonse fyaleisa pali iwe mu ku kuceceta bwino pa buyantanshi bobe ubwa kuli bu mupashi. Nomba Lesa alimona ifyo caba icakosa ku lubali lobe ukukwata ukushipikisha nokwelela, kabili Alishiba ukulangisha uluse nokwafwa. Alefwaya iwe ukupilibuka mu mweo obe, ukulungika ubulema bwa mubele obe. Alefwaisha ukuti, umupashi obe uyo uwaumalala ndi ube uwakuinasha ukupitila mu cikuku Cakwe. Ulingile ukufwaya ub-wafwilisho bwa kwa Lesa, pantu ulekabila umutende nomutalalila mu cifulo ca nkuka/icipongwe nolubuli. Mukupepa Kristu uli uwa kwebwa ukulatalukako panono ku kukonka inkuntu mutima, elyo nokula lemenena ku malangulushi ayashila nobupingushi ubwa temba.”—Testimonies for the Church, vol. 4, p. 139.
b. Bushe finshi tufwile ukulaibukisha pa lwa mashiwi tusosa? Yakobo 3:6.
“Amashiwi yobe ya kalanda , imicitile yobe ikalangisha, ukwaba icuma cobe.”—Ibid., vol. 1, pp. 698, 699.
“Nkashi untu ishina lya tampilako na F abombela pa nkuntu mutima, nokulasanga icilubo, elyo kabili ale-kwata ukusosa amashiwi ayengi ayalubana pali ba ndume na ba nkashi mbiye. Ici cili nokuletamo icimfulungan-ya mu cilonganino cili conse.”—Ibid., vol. 2, p. 51.
“Lekeni abo bonse abasansamukila mu kufwailisha amashiwi ya kubepesha nokususha abasha bakwa Kristu bebukishe ukutila Lesa euli inte pa micitile yabo. Ulwambo lwabo lonse talulekowesha fye ifipe ifishipema lelo lulekowesha imibele ya abo bantu Kristu ashita nomulopa Wakwe. Icisansa icalondolwele imibele pa fibumba fye sano lyakwa Beoshasa kulaba ukwa kusungilila ulusebo ulwa cishinka ulwa micitile fye yonse iyalufyengo atemwa umutitikisha uucitwa ku bantu ba kwa Lesa.”—Ibid., vol. 5, pp. 244, 245.
Ubwa Cine
Cinshikubili 13
4. NANGU CINGATI CASANGWA UKUBA IFYOFINE MUCISHINKA . . .
a. Bushe kupapata nshi ukwa kosa ukwapelwa ukulola ku mubelo uukwetemo ubusanso uusekele mun-shita yesu? Amalumbo 15:1–3; 1 Kolinti 13:6.
“Ululimi lulya ulwatemwa ukusosa amashiwi ayakucena, ululimi ulwaikalila fye ukusosa ukuti, Leta ulusebo, naine nalatwala ulo lusebo umutumwa Yakobo alwita ukuti luli ku mulilo wa kumbo. Lusalanganya imi-solilo/amafya ku ntunga shonse. Bushe uyu uwa lwambo cila musakamikapo icakumona ati alesebanya aba-kaele? Tali nakuleka umulimo wakwe uwabipa, nangufye engaba uwakonaula isubilo nokushipa muli abo abatendekako kale ukuya baleibila panshi ku fisendo fyabo. Ico fye ena akwata ukusakamana mubele wakwe uwa kufwaisha ukulapela abanankwe imilandu iya bufi. Nangu fye bena Kristu balaleka ukulolesha kuli ifyo ifyaba ifya pwililika, ifya bufumacumi, ifisuma, kabili ifya temwikwa, nokusungilila ico conse icishalungama kabili icishayana, eco balatandanya ku calo.
“Palwenu fye mwebene na mumwiswila ifibi shetani ukuti ese engile. Namumupela icifulo icacindamisha mu filye fyenu ifya kulafwailisha nokulanda pa milandu. Lelo tamwakwata ukulanga umucinshi ku busuma bonse ubwaba mu mubele uyo uwa kwata ukupampamikwa mu myaka iyabombelwemo necishinka. Indimi sha bufuba necilandushi nashibikako ilangi limbi kufyo acita na malangulushi yakwe pakutila cibe icakusekesha amalangu-lushi yabo. Icafita bacilengele ukumoneka icabuta, necabuta camoneka icafita. Ilyo kwaba ukubepukishisha nangu ukubatalikisha ku mashiwi yabo, bamo basosa abati: ‘Cishinka.’ Pa kusumina ukutila ifishinka ifilandilwe fya cine, bushe ici cilelenga imicitile yenu ukuba iyacishinka? Awe, nakalya, Nga cakutila Lesa abulile uku kushinina konse ukwa bufi uko ukwingesa letwa mu kushinina imwe bene, noku kwalwila mu bwembya ubwa kumulimwinako, ifilonda fyenu kuti fyaba ifya fonkesha ukucila pali ifyo mwacita kuli munyinenwe -----. Ne-fishinka fine limo kuti fyasoselwa mu musango umo uwakubikamo nelangulushi lya bufi. Taukwete insambu sha kulalonganika ulusebo fye lonse ulwabipa ulwa pa lubali lwakwe nokulubomfya mu konawilako umulumbo wakwe nokonaula ububomfi bwakwe. Ngacakutila Lesa akwete ukulangisha pali iwe uyu wine umupashi untu walangisha pali munonko, kuti waonaulwa ukwabula noku kukwatilako uluse. Bushe tauisekako wemwine muli kampingu obe? Nshili nomwenso. Inshita tailati ifike iyakutila ici icimupashi ca kwa shetani cilekeleko ku maka yaciko. Nga cakutila munyinane ----- alifye ukulingana nefyo ulemulondolola ukuba-nelyo ninjishiba ukutila tefyo aba, nalyoline imisendele yobe iya lyashi tekuti ipendwe ukuba bwino.
“Ilyo twalakutika ku mashiwi ya musebanya ayalesoswa pali munyinefwe, tulasenda (tulakumako kuli) ulya umusebanya. . . . [Amalumbo 15:1–3 eyambwilwe.]”—Testimonies for the Church, vol. 5, pp. 57, 58.
b. Pa membu cinelubali ishilumbwilwe ukuba nge fya muselu kuli Lesa, nis hinga ishikumine ku mashiwi yesu? Amapinda 6:16–19.
Ubwa Cisano
Cinshikubili 14
5. ICANSO ICICITA IFILONDA
a. Nimunshila nshi kabili mulandu nshi tulingile fye ukutalukako kuli ii imbela ya lwambo iyaba iyaseka lyonse? Yobo 6:24; Amapinda 11:13; 26:20–22.
“Ulwambo ulwatebelela isonde kuti lwaba ulwa kucincintilwa nga cakutila cilamuntu engakwata ukwibuki-sha ukutila balya abesa mu ku mwebako pa filubo fya bambi bali nokulanda ifilubo fyakwe pa lwalala inshita nga yasuminisha ukwabula nobwafya. Tulingile fye lyonse ukulafwaisha ukula tontonkanishisha ifisuma pa bantu bonse, makamaka ababwananyina, kamofye nga cakutila capatikisha fye ukutontonkanishisha mumbi. Tatufwile ukuba abasupa ukusuminisha ku mashiwi yonse batuletela ukuba ayacishinka. Ilingi line yabafye mashiwi ayaletwa pa mulandu wa kalumwa elyo nokupusana mu malangulushi, nangu limbi kuti yafuma muku-lundulula kwa lyashi atemwa ukulandapofye ifishinka fimo elyo bashako fimbi. Ubufuba nomutunganya, nga fyapelwa incende, fili nokuya filepalauka ifine nokulamena, kwati ni ficilasa. Nga cakutila munonko aya iciyeyeye, ii enshita iya kulanga ukusakamana kobe ukwa cishinka. Kabiye kuli wena nenkumbu ishingi, upepe nankwe umupepeleko, uleibukisha umutengo uwafinisha untu Kristu amulipilile pa kulubuka kwakwe. Muli uyu musango kuti waba uwa kupususha umupashi ukufuma ku mfwa, nokufimba pa membu ishingi.
“Imiloleseshe, ishiwi, nangufye mibomfeshe ya mashiwi, kuti mwasangwamo ubufi, ubwingaba kwati fyela ifyasongolwa ifya kulasaula mu mitima imo, nokucita ifilonda ifishingondapwa. Nipali ici ukutwishikwa, umusebanya, kuti wabikwa pali uyo untu Lesa engakwata ukubombelamo umulimo uusuma, elyo nolwambu lwakwe ukonaulwa, no bubomfi bwakwe ukonaulwa. Pa mitundu imo iya nama, imo ngacakutila yalaswa nokuwa panshi, lilya linefye ishibiye shilakwata ukuisantaula. Umupashi umowine uwa buluku eubomba mu baume na banakashi abakwata ishina lya kwa Kristu. Balal angisha kulya ukupimpa kwa bufarise ukwa kupola bambi amabwe abo ifulubo fyabo filiko ifya cepako pa fyabo. Kwaliba bamo abasonta ku filubo nokufilwa kwa banabo pakuti beposa amano ku filubo fyabo, nangu pakutila bakwate ukutashiwa pa kupimpa kwabo ukwa kul-isha ukwa kuli Lesa naku cilonganino.”—Testimonies for the Church, vol. 5, pp. 58, 59.
“Inshita iyo ilingi line iyaba iyabipisha ukucila mu kuyonaulafye mu kulalandafye icilandelande, ulwambo notulyongo ifwile ukupelwa ku kulalanguluka no kulacitamo ifintu ifya kukana tulenga ukubembuka.”—Ibid., p. 176.
Ubwa Mutanda
Cinshikubili 15
AMEPUSHO YA KUBWEKESHA WEKA
1. Mulandu nshi ndingile ukufumya muli ine akamusango ka kulaimona kwati ninefye naishibisha fyonse?
2. Lumbulapo umubele umo uwakulangilila ukupalana na kristu uushiposwako amano ilingiline.
3. Bushe ni mu musango nshi untu Lesa amwenamo ilyo twasosela abena kristu banensu amashiwi aya-kubapelula ku bantu bambi?
4. fintu nshi ndekabila ukusambilila mu malumbo 15 -kabili mulandu nshi ici cibelele icikankala?
5. Ni munshila nshi ningabela uwamulandu mu kutanda ulubuli pali ba munyinane kabili mulandu nshi mfwilefye naleka ici?